Lavantalar boyları 1 metreye kadar ulaşabilen, çok yıllık ve yarı çalımsı özelliğe sahip bir bitkidir. Bu bitkinin kullanılan bölümleri ise çiçekleridir. Çiçek ve saplarından elde edilen yağlar, dünyada en çok rağbet gören 15 uçucu yağ arasında yer almaktadır. Uçucu yağının bileşenleri arasında ise en fazla linalook ve linalil asetat bulunmaktadır. Yağ kalitesi linalil asetat oranına göre belirlenmektedir. Parfüm sanayisi ve kozmetik alanında da sıklıkla kullanılan lavanta nasıl yetiştirilir konusu hakkında ayrıntılar pek çok kişi tarafından merak edilmektedir. Sahip olduğu kokusu nedeniyle sabun yapımı, ilaç sanayisi ve aroma terapi alanında sıklıkla kullanılmaktadır. Bununla birlikte romatizmal ağrılar ve idrar artırma üzerinde de etkilidir.
Lavanta Yetiştirmek İçin Gerekli İklim ve Toprak Koşulları
Lavanta nasıl yetiştirilir, en uygun iklim nedir? Toprak konusunda çok fazla seçici olmayan lavanta, kireç açısından zengin, pH değeri 5.8 ve 8.3 olan süzek, kuru ve kalkerli toprakları sevmektedir. Sıcağa karşı oldukça dayanıklı olan lavanta soğuk ve kurak iklimlerden de etkilenmemektedir. Ancak kışların çok sert geçtiği bölgelerde zaman zaman soğuklardan zarar görebilmektedir.
Lavanta üretimi ve çoğaltımı için bazı yöntemler kullanılmaktadır.
Tohumdan fide üretilmesi: Tohumların çimlenme süresinin hızlanması için 2 hafta buzdolabında bekletilebilir. Lavanta tohumlarının çimlenmesi ortalama 1 ay sürmektedir. Elde edilen fideler için toprağa aktarılma işlemi genellikle Mayıs ya da Haziran aylarında yapılmaktadır. Soğuk bölgeler için lavanta fide üretiminde en uygun dönem ilkbahar aylarıdır. Ilıman bölgelerde don tehlikesi olmadığından herhangi bir zamanda toprağa aktarılabilir.
Çelikleme: Odunlaşmamış taze dallardan yapılan çelik üretimi için Haziran-Eylül ayları arası tercih edilir. Odunlaşmış dallardan ise Kasım-Şubat ayları arasında yapılması gerekir.
Daldırma: En uygun dönem Mart-Eylül aralığıdır.
Bakım ve Budama: Soğuk bölgelerde don tehlikesine karşı toprağın üzeri malçlanır ya da kuru saman örtüsü yerleştirilmektedir. Lavanta çok fazla sulamaktan hoşlanmamaktadır. Kök yapısının iyi yerleşmesi için ilk sene sulanması gerekir daha sonra ise yağmur suları yeterlidir.
Budama işlemi ise yuvarlak biçimini koruyabilmesi için çiçeklenmeden sonra yapılmalıdır. Düzenli bir şekilde budama yapılmazsa yaşlanmayla birlikte alt dallar odunlaşmaktadır. Böyle bir durumda yeni bir bitkinin dikilmesi daha doğru olacaktır.
Lavanta Tohumlarının Ekilmesi ve Aşamaları
Çok yıllık bir bitki olan lavanta nasıl ekilir, nelere dikkat edilir? Çok yıllık olması nedeniyle öce arazide derin sürüm işlemi yapılmaktadır.
- Tohum ve fide ekiminden önce işlenen toprak tırmık ve diskaro yardımıyla düzeltilir. Araziye ekilecek tohumların ekiminden önce tohum yatağı hazırlanmalıdır. Uygun iklim koşullarının ve toprağın hazırlanmasından sonra fide dikimi yapılır. Fidelerin dikiminden sonra can suyu verilir. Aralıkların geniş tutulması traktörle işlenebilmesi için gerekmektedir. Çok geniş aralıklar çiçek verimini düşürmektedir.
- Fide ekiminden sonra toprağa iyi yerleşme sağlamak için belirli periyotlarla 3-4 kez sulama yapılmalıdır. İlerleyen dönemlerde susuz yetiştirilmesi ya da sulama yapılması çiçek verimini değiştirmemektedir. Arazilere 2-3 yılda bir ahır gübresi atmak toprak koşullarının iyileştirilmesini sağlamaktadır. Gübre uygulamasının dekar başına 8-10 kg olarak yapılması yeterlidir. Gübreleme işleme toprak analizlerine göre yapıldığında daha iyi verim alınabilmektedir. Ekim sonrasında 2 yıl boyunca arazideki yabancı otların kontrolü yapılmalıdır. Bu durum bitki gelişimini etkilemektedir. Sonraki dönemlerde ise bitki özelliği sayesinde yabancı ot gelişimi kendiliğinden baskı altına alınmaktadır.
- İklim koşullarına göre değişiklik göstermesiyle birlikte lavantalarda çiçeklenme genellikle Temmuz ayında gerçekleşmektedir. Bu dönem ise hasat zamanını ifade etmektedir. Testereli ot bıçağıyla hasat yapılır. Bazı arazilerde çim bitme makinaları kullanılmaktadır. Makinalı hasatlar zaman ve işgücü bakımından tasarruf sağlamaktadır. Hasat yapılan çiçekler uçucu yağ üretiminde kullanılmakta ya da gölgede kurutmaya alınmaktadır.
