Açılımı Credit Default Swap olan CDS, kredi temerrüt takasıdır. Bir çeşit sigorta olan CDS, bir ülkenin veya şirketin ihraç ettiği hisse senetlerini, vadesi dolduğunda ödenmemesi riskine karşılık yatırmış olduğu sigortadır. Yani yatırımcının yapmış olduğu bir tür sigortadır. Yatırımcı CD yaptırarak alacaklarını sigortalatmış olur. Bu durumda CDS satıcısı riskleri devralırken, yatırımcı yani CDS alıcısı ise riski sigortalatarak prim öder. CDS satan taraf, ilgili menkul kıymeti ihraç edenin temerrüde düşmesi veya borçların hiç ödenmemesi durumunda ilgili menkul kıymeti satın alan tarafa kupon ve faizleriyle birlikte ödeme yapacağını taahhüt eder.
CDS primleri kredi riskinin büyüklüğünü de gösterir. CDS’nin yüksek olması riskin yüksek olduğu anlamını taşır. Gelişmiş ülkelerde CDS riski düşükken, gelişmemiş ülkelerde CDS riski yüksek olmaktadır. Bunu şu duruma benzetebiliriz: aracınıza trafik sigortası yaptıracağınız zaman geçmişte yaptığınız kazalar nedeniyle sigorta primi artıyorsa, CDS primlerinin yüksek olması da ülkeler veya şirketler açısından aynı anlamı taşır.
- 1995 yılında JP Morgan tarafından ortaya çıkarılan CDS kayıtları genelde 5-10 yıl vade süresine sahiptir. CDS alıcısı primlerini çeyrek sürelerde ödemek durumundadır. CDS sözleşmeleri 10-20 milyon dolar büklüğündedirler.
CDS Nasıl İşler?
Küçük bir örnekle CDS sistemini açıklayalım. Yatırımcının elinde 10 bin dolar var ve yatırım yapmak için X şirketini seçiyor. Fakat x şirketi bir kredi derecelendirme kuruluşundan BB notunu almış. Dolayısıyla birtakım riskler içeriyor. Ayrıca x şirketine yatırım yaparsa %10 da faiz bedeli ödeyecek. Bu durumda yatırımcı daha az riskli, kredi notu AAA olan bir şirkete yatırım yapmayı tercih etmek ister.
Bu ikilemde ortaya çıkan 3.bir şirket ise AAA kredi notuna sahip, ayrıca yatırımcıya x şirketine yatırım yapabileceğini, CDS primi uygulanacağını söylüyor. Yani bu CDS şirketi, yatırımcıya parasını alamaması riskine karşı parasını sigortalama imkanı tanıyor. Ayrıca CDS şirketi, yatırımcının ödeyeceği %10 faizin %1’lik kısmını alır.
CDS satan şirket x şirketinin yatırımcıya parasını ödememesi durumunda yatırımcıya tüm alacağını ödemek durumundadır.
CDS satın şirket normal bir sigorta şirketinden farklıdır. Normalde sigorta satan şirketler öncelikle kendini korumak ister. Fakat CDS satan şirketler ödenmeyen alacaklara karşın tüm sorumluluğu üstlerine alırlar.
- CDS’ler aynı zamanda ülkelerin kredi risklerini gösteren bir gösterge durumundadırlar.
- CDS primleri yabancı yatırımcıların ülkeye yatırım yapıp yapmamaları konusunda, yatımcılara fikir verir. Dolayısıyla CDS primleri bir ülkenin finansal potansiyelini gösterir.
- Ülkede siyasal istikrarsızlık baş gösterdiğinde, CDS primleri artış gösterir, bununla birlikte yabancı yatırımcılar ülkeden tahvil, bono, hisse senedi gibi yatırımlarını çekerler. Bu durum da ekonomide likidite problemleri gözlenir.
CDS Nasıl Hesaplanır?
Ülkelerde vadelere göre farklı değerler alan V-CDS değerleri, her 100 baz puan içerisinde %1 oranına denk gelir.
CDS primleri ülkenin ekonomik birimlerindeki kredi maliyetlerinde olan gelişmeleri net olarak yansıtır. Kredi derecelendirme kuruluşlarının verdiği notlara alternatif olarak CDS primleri gösterilir.
- Bir ülkenin CDS primleri, diğer kurumları da önemli ölçüde etkiler. Dolayısıyla CDS reel ekonomiye ilişkin önemli bir göstergedir. CDS primlerine etki eden faktörleri, finansal istikrar için iyi hesaplamak ve alta yatan dinamikleri iyi analiz etmek gereklidir.
- CDS primleri diğer kredi ölçütlerine kıyasla daha avantajlı bir ölçüttür. CDS primleri günlük olarak revize edilir, güncel tutulur ve piyasadaki her yeni durum anlık olarak CDS primlerine yansıdığı için güncel piyasa koşullarını gösterir.
- Dünya çapında yaşanan ekonomik krizler kredi derecelendirme kuruluşlarının yetersizliğini göstermiştir. Bu durum neticesinde daha güncel ve değişken koşullara hızlı uyum sağlayan bir ölçüt ihtiyacı duyulmuştur. İşte bu talebe en iyi karşılık veren ölçüt de, CDS primleridir.
- CDS=Risk maliyeti demektir.
CDS için J. Meriwether şöyle bir isabetli tanımlama yapıyor: Kasırganın şehri vurma ihtimali sigorta yapanların sayısına göre değişmez. Finansal piyasalarda ise bu doğru değildir. Sigorta satanlar arttıkça felaket ihtimali de artar. Çünkü sigorta sattığınızı bilenlerin bunu gerçekleştirme gücü vardır. Diğerlerinin ne yaptığını takip edin.’
Türkiye’nin CDS Primleri
CDS primleri, bir ülkenin yabancı yatırımcının gözündeki durumunu belirler. Türkiye’nin CDS primi 2010 yılında 142 iken, 2018 yılında 163,88 ve bu rakam yaşanan olaylar sonucunda 2019’da 367,25 olmuştur. Bu da yatırımcılar için Türkiye’de risklerin yükseldiği manasını taşıyor.
CDS primi 163,88 iken, Türkiye’nin yatırımcıya tahvilinin ödememesi durumunda sigorta yaptırması için 1,63 oranında bir maliyet ödemesi gerekli demektir. CDS primlerini, ülkedeki demokrasi ortamı, siyasi gelişmeler, finansal istikrar gibi durumlar etkilemektedir. Örneğin; Türkiye’de yaşanana darbe girişimi sonrası, darbeyle ilgisi olduğu gerekçesiyle tutuklanan ABD’li rahip Brunson ve ABD ile olan gergin ilişkiler sonucundan CDS rakamları hızlı şekilde tırmanış göstermiştir.15 Temmuz 2016 tarihinde Türkiye’nin CDS primi 226 iken darbe girişiminden 5 gün sonra 292,5 rakamına yükselmiştir. Devamında sakinleşen ortam ile birlikte CDS primleri de düşmüştür. Tüm ülkelerin CDS primleri için: http://www.worldgovernmentbonds.com/sovereign-cds/
